Castell Caernarfon

Castell Caernarfon

Math	castell, safle archaeolegol, atyniad twristaidd
Sefydlwyd	1283
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Castell Caernarfon a Muriau'r Dref
Lleoliad	Caernarfon
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	6 ha
Uwch y môr	9.6 metr
Cyfesurynnau	53.13931°N 4.27689°W
Rheolir gan	Cadw
Arddull pensaernïol	pensaernïaeth ganoloesol
Perchnogaeth	Edward I, brenin Lloegr
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	CN079
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Castell sydd yng nghanol tref Caernarfon, Gwynedd, ac ar lannau Afon Seiont ac Afon Menai yw Castell Caernarfon. Roedd yn safle strategol a phwysig iawn yn ystod goresgyniad y Normaniaid, y Sacsoniaid a'r Saeson. Fe'i codwyd gan Edward I, brenin Lloegr rhwng 1283 a 1330. Mae'n gastell consentrig wedi ei gynllunio gan James o St George, a'r muriau wedi cael eu cynllunio i edrych fel muriau amddiffynnol Caergystennin, y ddinas enwog Rufeinig. Yn y castell hwn y ganwyd Edward II, brenin Lloegr ym 1284, cyn i'r castell gael ei gwblhau.

Cyn hynny roedd yma gaer Rufeinig yn Segontium, y tu allan i'r dref bresennol, a chastell Normanaidd yn ogystal. Roedd Castell Caernarfon yn un o saith castell a adeiladwyd gan Edward I ar draws gogledd Cymru fel rhan o’i ‘gylch haearn’ o gestyll. Adeiladwyd hwy fel canolfannau ar gyfer ei fyddinoedd petai angen lansio ymosodiadau yn erbyn y Cymry, a chlustnodwyd Castell Caernarfon fel pencadlys ei lywodraeth. Roedd mawredd a maint y castell yn adlewyrchu ei bwysigrwydd fel canolfan filwrol a gweinyddol, ac yn bresenoldeb grymus i ddangos awdurdod coron Lloegr yng ngogledd Cymru.^[1]

Mae’r castell wedi bod yn dyst i ddigwyddiadau hanesyddol ers ei adeiladu, o ymgyrchoedd Owain Glyndŵr ar ddechrau’r 15g hyd yr 20g ac arwisgiad y Tywysog Edward yn 1911 a Siarl yn 1969.   

Heddiw mae'r castell yng ngofal Cadw. Mae'n gampwaith ymhlith cestyll gogledd Cymru ac, fel un o'r cestyll hynny, fe'i gosodwyd ar restr Safleoedd Treftadaeth y Byd UNESCO yn 1986, fel rhan o safle Cestyll a Muriau Trefi'r Brenin Edward yng Ngwynedd.^[2] Mae Amgueddfa Catrawd y Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig i'w gweld mewn rhan o'r castell.^[3]

1. ↑ Datblygu rhyfela (PDF). CBAC. 2016. t. 42.
2. ↑ "Castles and Town Walls of King Edward in Gwynedd". UNESCO World Heritage Centre. UNESCO. Cyrchwyd 31 Mai 2019.
3. ↑ Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig. Davies, John, 1938-, Academi Gymreig. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. 2008. tt. 126–127. ISBN 978-0-7083-1954-3. OCLC 213108835.CS1 maint: others (link)